top of page

Postępowanie przy zatruciach ŚOR

Procedury

Oznaki zatrucia można już ujrzeć na polu, na drodze, ścieżce do pasieki no i oczywiście przy samych ulach. Możliwe objawy (rozszerzenie):
a) gromadzenie się owadów na trawie i ziemi nieopodal ula i spadanie ich z mostków
b) nabrzmiałe, rozdęte odwłoki
c) utrata zdolności lotnych (ruch pełzakowaty - ameboidalny)
d) drgające ruchy powykręcanych skrzydełek
e) wysunięty języczek
f) Przewód pokarmowy padłych pszczół wypełnia ciemnobrązowa, ciemnoniebieska lub czarna półłynna treść
g) paraliż odnóży, skrzydełek, odwłoka, mięśni, układu nerwowego i oddechowego

h) utrata owłosienia u zbieraczek

3. Bez dorosłych lotnych pszczół dojdzie do:
- zamierania czerwiu
- rabunków
- wychłodzenia gniazda itp.
4. Postępowanie w przypadku zatrucia:
- ustalenie przyczyny i rodzaju zatrucia
- pobranie próbek do badań toksykologicznych i opracowanie protokołu zatrucia (POBIERZ!), który jest podstawą do uzyskania odszkodowania, a także dowodem przy procesie sądowym
- pielęgnacja zatrutych rodzin (zwężenie gniazda, ocieplenie i podkarmiania rodziny pierwszą dawką 1 litra, dalej 0,5 l ; wymiana plastrów),
- usunięcie z gniazda pokarmów zanieczyszczonych substancjami toksycznymi,
- pobranie, zabezpieczenie i wysłanie próbek do badania toksykologicznego wraz z pismem przewodnim,
- opracowanie PROTOKOŁU zatrucia
-  WYWIAD TOKSYKOLOGICZNY:
-- określenie charakteru i stopnia natężenia objawów chorobowych
-- określenie odległości pasieki od upraw poddawanych zabiegom agrochemicznym
-- określenie warunków atmosferycznych w czasie i po zabiegu
-- określenie daty, godziny i sposobu rozprowadzenia chemikamentu
-- określenie rodzaju upraw, czasu nektarowania roślin i celu zabiegów
-- określenie miejsca i czasu padania pszczół
-- określenie nazwy chemicznej preparatu

5. Obowiązkowe przesyłanie próbek do badań (PIWET PUŁAWY, SGGW-WARSZAWA)
--- skażone rośliny, szczególnie w okresie kwitnienia,
--- próbka preparatu, etykieta lub część opakowania
--- próbka ziemi z plantacji poddanej zabiegowi,
--- próbki plastrów ulowych, pierzgi, miodu, czerwiu 10 x 10 cm
--- próbka podstawowa zawierająca minimum 200 sztuk martwych pszczół (ok. 1
szklanka),

6. W takich przypadkach warto mieć ubezpieczoną pasiekę i być zarejestrowanym zgodnie z prawem w najbliższym kole pszczelarzy. Warto też nagrywać czy robić zdjęcia rolnikom, którzy wykonują opryski w dzień - to będzie koronny dowód w razie ewentualnego postępowania sądowniczego w/s umyślnego uszkodzenia mienia. Gdyby stwierdzono zatrucie pszczół, lub zamarłe całe rodziny, sprawę należy niezwłocznie zgłosić powiatowej policji. Informujemy także prezesa okolicznego koła pszczelarzy, który powinien wysłać rzeczoznawcę chorób pszczelich, by ten potwierdził zatrucie. Konieczne będzie wykonanie telefonu do Urzędu Gminy lub Miasta ("Powinni powołać komisję w celu uwierzytelnienia dowodów zatrucia. Skład komisji: przedstawiciel gminnej służby rolnej, lekarz weterynarii, przedstawiciel PIORiN-u oraz pszczelarz z koła pszczelarzy. Komisja taka ma prawo udokumentować szkodę i przyczynę zatrucia między innymi poprzez wejście na działki różnych właścicieli. W przypadku natrafienia na opór w urzędzie gminy w ustanowieniu komisji należy powołać się na podstawę prawną dla powołania komisji poprzez urząd gminy jaką jest ustawa z dnia 8 marca 1990 roku samorządzie gminnym.(Dz.U.01.142.1591 tekst jednolity: 13.12.2001 ze zm.)))"=> Jeśli Gmina nie powoła komisji w ciągu 3 dni, pszczelarz samodzielnie powołuje asystę:
lekarza weterynarii, sołtysa, pszczelarza z koła oraz osoby niezależnej będącej świadkiem. Powołana "komisja stwierdza: wielkość i rodzaj szkody oraz ustala sprawcę zaistniałej szkody. Jednocześnie zbiera dowody, zbiera próbki padłych pszczół, opryskanych roślin oraz ziemi. Zebrany materiał należy zabezpieczyć w szczelnym opakowaniu i zalakować, a następnie jak najszybciej przesłać do badań toksykologicznych.
Po zebraniu materiału komisja zobligowana jest do sporządzenia protokołu, który podpisują wszyscy członkowie komisji, poszkodowany pszczelarz oraz sprawca zatrucia jeśli jest obecny." (Źródło: WZP Szczecin)

Koniecznie trzeba poinformować Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa, który ma obowiązek wysłać ekspertów na miejsce. Informujemy także powiatowego lekarza weterynarii. Policja będzie chciała wyjaśnić co było przyczyną wytrucia pszczół i potrzebna będzie konkretna substancja, jaka została użyta do oprysku danej uprawy.

9
Najlepszą, niezbędną izolacją pszczół będzie wywóz pasiek poza zasięg zabiegów szkodliwych dla pszczół i poza tereny, na których dochodzi do zatruć alimentarnych (pyłek, spadź).  
3b (dla rolników): 
* prawidłowa organizacja zabiegów ochrony roślin
* ścisłe przestrzeganie okresów prewencji pestycydów
* wykorzystywanie pestycydów o niskiej toksyczności dla pszczół
* stosowanie środków ochrony roślin z dodatkiem repelentów (subst. odstraszających pszczoły)
4. Izolacja poprzez zamknięcie uli - zablokowanie wylotów na głucho na 4-5 dni (nie powoduje żadnych strat), ale trzeba podawać pszczołom 3 razy dziennie wodę w ilości 1 litra na dobę, trzeba wtedy zapewnić wentylację tzw. górną - dostawić górne piętro - nadstawkę pokrytą metalową siatką bądź ramką z naciągniętym rzadkim płótnem i na to daszek. Ewentuanie otworzyć małe otwory wentylacyjne zasiatkowane (wkładki powałkowe). Po tych 4-5 dniach pszczoły normalnie się oblecą i wrócą na pożytek.

Streszczenie :
Stwierdzenie zatrucia – objawy
Natychmiastowe zabezpieczenie pasieki – zamknięcie wylotków, podanie wody pszczołom
Zgłoszenie faktu zatrucia do urzędu gminy, PIORiN-u, na policję, do koła pszczelarskiego, do lek. wet.
Komisyjne zebranie materiałów dowodowych, sporządzenie protokołu
Jeśli pasieka jest ubezpieczona, należy pisemnie poinformować firmę ubezpieczeniową o zatruciu
Przesłanie zebranych materiałów do badań toksykologicznych do laboratorium w Puławach . Wysyłką materiałów do badań zajmuje się pszczelarz po przekazaniu zabezpieczonych próbek przez komisję. Koszty badań ponosi pszczelarz
Po odebraniu wyników, które wskazują środek który spowodował wytrucie, pszczelarz rozpoczyna procedury dochodzenia roszczeń na drodze polubownej lub sądowej

 Biotechnologia w służbie weterynarii?

Piotr Nowotnik jest doktorantem IV roku kształcenia w Szkole Doktorskiej UPWr w dyscyplinie weterynaria. Z wykształcenia jest biotechnologiem i specjalistą w mikrobiologii. W swojej karierze naukowo-zawodowej już od początku lat akademickich w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie zajmował się badaniem zjawiska przeciwdrobnoustrojowości i oporności patogenów środowiskowych na różne czynniki przeciwbakteryjne. Od kilku lat jego obiektem zainteresowań naukowych jest wykorzystanie metabolitów funkcjonalnych w tym bakteriocyn, wytwarzanych przez bakterie, należące zwłaszcza do gatunków probiotycznych. 

 

Brak skutecznych rozwiązań produktowych na rynku do prewencji przed rozwojem zakażeń u zwierząt gospodarskich, niestabilny status administracyjno-prawny zwierzęcych chorób zakaźnych, ryzykowne praktyki wśród hodowców zwierząt gospodarskich pogłębiające problematykę chorób, wzmożone zainteresowanie produktami naturalnymi o charakterze celowanych biopreparatów mikrobiologicznych o podwyższonej zawartości metabolitów, unijna polityka nakazująca drastyczne zmniejszanie zużycia antybiotyków i środków przeciwdrobnoustrojowych oraz niewykorzystany potencjał biotechnologii i mikrobiologii w zwalczaniu i profilaktyce chorób zwierząt gospodarskich stanowiły genezę i wyzwania badawcze, które przyczyniły się do podjęcia przez doktoranta odpowiednich badań. 

 

Widząc niewykorzystany potencjał biotechnologii i mikrobiologii w medycynie weterynaryjnej a także pogłębiające się problemy zdrowotne i zakażenia bakteryjne u zwierząt gospodarskich podjął decyzję o próbie wykorzystania probiotechnologii w naukach weterynaryjnych. W ramach doktoratu wdrożeniowego we współpracy z firmą ProBiotics Polska, w której zawiaduje Działem Badań i Rozwoju opracowuje pierwszy w Europie preparat metaboliczny - synbiotyczny o podwyższonym potencjale przeciwdrobnoustrojowym, zmniejszającym presję bakterii Paenibacillus larvae na fizjologiczny mikrobiom larw rodzin pszczelich, przerywając w ten sposób łańcuch zakażeń i częstotliwość występowania ognisk zgnilca amerykańskiego w pasiekach. Problemem badawczym do rozwiązania było zmniejszenie presji zgnilca amerykańskiego w rodzinach pszczelich poprzez wspieranie rozwoju mikrobiomu larw pszczoły miodnej, konkurującego i blokującego nadmierne namnażanie się i wytwarzanie endospor P. larvae oraz sprawdzenie wrażliwości komórek wegetatywnych P. larvae na substancje biologicznie aktywne, ukonstytuowanych na drodze procesów biotechnologicznych z wykorzystaniem użytych komponentów. Celem badawczym i kamieniami milowymi do osiągnięcia były: 

  1. wzmocnienie mikrobiomu larw i dorosłych osobników pszczoły miodnej;

  2. wyeliminowanie rozprzestrzeniania się bakterii P. larvae (przerwanie łańcucha zakażeń);

  3. opracowanie sposobu, dawkowania i drogi podania preparatu z uwzględnieniem elementów praktyki pszczelarskiej;

  4. ograniczenie wzrastającej liczby terenów zapowietrzonych i skutecznie zredukowanie rozszerzających się ognisk zakaźnych;

  5. opracowanie i dostarczenie nowego, kontaktowego synbiotyku o wysokim potencjale przeciwdrobnoustrojowym dla pszczół, zabezpieczającego przed zakażeniem bakterią Paenibacillus larvae wywołującą zgnilec amerykański w rodzinach pszczelich;

Piotr Nowotnik jako jedyny w Polsce, po pozytywnym zaopiniowaniu wniosku przez Instytut Weterynarii – PIB w Puławach uzyskał zgodę Głównego Lekarza Weterynarii na przeprowadzanie badań terenowych z udziałem zakażonych rodzin pszczelich. Specjalna, fermentowana formuła preparatu, stosowana w formie prewencyjnej przez pszczelarzy, będzie zawierała killerowe szczepy probiotyczne i komponenty roślinne pochodzące z polskich lasów i łąk. 

Opiekę promotorską sprawuje Pan Profesor dr hab. Paweł Chorbiński z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu (będący też lekarzem weterynarii) wspierając doktoranta we wszystkich działaniach metodologicznych i aplikacyjnych. Praca doktorska oraz realizacja metodologii jest wspierana również przez Pana Profesora dr hab. Pawła Migdała z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i Pana Doktora Bogusława Górskiego z firmy ProBiotics Polska. Dużą rolę w kontroli jakości oraz w przygotowywaniu szczepów bakteryjnych do dalszych analiz odegrał Zespół Mikrobiologów z Instytutu Technologii Mikrobiologicznych w Turku na czele z Panem Michałem Świątkiem oraz Dyrektor ITM - Panią Małgorzatą Stefańską-Jońca.

 

Doktorat ten składał się z 23 zadań obejmujących badania laboratoryjne in-vitro, badania terenowe  in vivo oraz prace przedwdrożeniowe. Pierwsze zadania obejmowały selekcję i dobór komponentów biologicznie czynnych, oznaczenie aktywności przeciwdrobnoustrojowej składników oraz ich połączeń wobec zgromadzonych izolatów różnych genotypów bakterii Paenibacillus larvae z wykorzystaniem 3 odmiennych, światowych protokołów i standardów – EUCAST, CLSI oraz NCCLS. Piotr Nowotnik sprawdził również synergię pomiędzy użytymi składnikami i dowiódł, że użyte komponenty nie wykluczają się wzajemnie i nie ograniczają swojego działania. Następnie realizacja zadań przeniosła się do przemysłu gdzie we współpracy z dr inż. Bogusławem Górskim opracowywał zgodnie z harmonogramem preformulacje pilotażowego preparatu w 20, 100, 1000 i 10 000 litrów, sprawdzając po każdym skalowaniu właściwości biologiczne, jakość, stabilność i aktywność przeciwdrobnoustrojową prototypu nowego wyrobu metaboliczno-mikrobiologicznego. Równolegle do tego odbywały się eksperymentalne prace rozwojowe, gdzie preparat podawany był do ponad 64 pasiek podstawowych i 98 pasiek rezerwowych obejmując w ten sposób diagnostyką i programem badawczym ponad 400 rodzin pszczelich w Polsce i zagranicą. Doktorant dowiódł, że preparat ogranicza i zapobiega infekcjom w ulach co przejawiało się logarytmicznym spadkiem patogennych przetrwalników i bakterii wegetatywnych o 3-4 rzędy logarytmiczne przy użyciu metod biologii molekularnej. Opracowany preparat jest w pełni bezpieczny, ekologiczny, nie wykazuje toksyczności dla pszczół ani środowiska. Podawany będzie w formie dodatku do pokarmu lub poprzez nakraplanie uliczek międzyramkowych obsiadanych przez pszczoły w ulu. Rejestracja została ukierunkowana na mieszankę paszowo-uzupełniającą. 

Dużą rolę w kontroli jakości oraz w przygotowywaniu szczepów bakteryjnych do dalszych analiz odegrał Zespół Mikrobiologów z Instytutu Technologii Mikrobiologicznych w Turku na czele z Panem Michałem Świątkiem oraz Dyrektor ITM - Panią Małgorzatą Stefańską-Jońca.

 

Po zakończeniu doktoratu we wrześniu tego roku, Piotr Nowotnik nie planuje kończyć swojej przygody z medycyną weterynaryjną, lecz przeciwnie – jego misją jest prowadzenie biotechnologii w służbie weterynarii. Następny plan przyszłego doktora to opracowanie linii kolejnych, spersonalizowanych, celowanych preparatów mikrobiologicznych o podwyższonej zawartości metabolitów z możliwością zastosowania u innych gatunków zwierząt gospodarskich. 

 

Badania realizowane w ramach pracy doktorskiej jak i te późniejsze zaplanowane przez Piotra Nowotnika przyczynią się do: poprawienia bezpieczeństwa żywności (w przypadku tematyki doktoratu również do ochrony rodzin pszczoły miodnej i poprawienia zapylania upraw), zmniejszenia stosowania antybiotyków i środków przeciwdrobnoustrojowych w produkcji zwierzęcej, ale również do zmniejszenia stresu środowiskowego co przełoży się na wspieranie, podnoszenie i poprawę dobrostanu zwierząt gospodarskich. Efekty wypracowane w ramach prac badawczo-rozwojowych są zgodne z aktualnymi dyrektywami i programami Komisji Europejskiej oraz Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i będą się skupiały wokół nowej definicji bioasekuracji. 

Business Title

fot. Marek Gacka
fot. Marek Gacka
fot. Marek Gacka
fot. Piotr Nowotnik

©2020 by Pasieka Michałów. Proudly created with Wix.com

bottom of page